CANTO DURAN DEZ MINUTOS
Volvo dentro de dez minutos. Coma unha silenciosa advertencia contra o
futuro, o carteliño seguía apegado no cristal desde había máis de dous anos,
cando o último propietario do establecemento foi tomar un café e non regresou.
Escribín esas dúas frases nun caderno en febreiro do 2005. Non volvín
pensar nelas ata finais dese ano. Entón recibín unha carta da Asociación de
Escritores e Escritoras en Lingua Galega onde me pedían que lles enviase
un texto breve para incluír na axenda que ían editar para o ano 2006. Sen
pensalo dúas veces, rescatei esas frases e mandéillelas. Cando recibín a
nova axenda, a primeiros do 2006, no pé da páxina correspondente ao 1 de
xaneiro lin, impreso, o texto do meu relato.
Relino dúas veces.
Nese intre comezou a desacougarme a idea de que detrás daquelas palabras
había unha historia. A imaxe do cartel apegado na porta despois
de dous anos era a punta do iceberg que emerxía da auga. As sete partes
restantes estaban ocultas baixo a superficie branca do papel. Por suposto,
nunha historia non é preciso contalo todo. A miúdo, chega con expresar
dous ou tres detalles significativos ou con relatar un episodio relevante para
que a imaxinación de quen le constrúa o resto moito mellor ca se estivese
expresado con palabras. Consciente dese valor senlleiro do omitido, non
desexaba saber todo o que ocorrera. Pero quería mergullarme un pouco
máis tras aquelas frases e ver cal era a historia que non estaba á vista.
Así descubrín que o personaxe que ía volver ao cabo de dez minutos
se chamaba Rodrigo López Gabarre e que tiña cincuenta e un anos o día
que apegou o papel na porta do seu establecemento. Nesa altura era un
home retraído, escasamente sociable, que atendía con xesto parco e poucas
palabras a escasa clientela que entraba no seu local para mercar cachifallos:
tixolas, espremedores, aspiradoras, lámpadas e diversos obxectos vintage,
máis útiles como ornamento dun moble que para empregalos no uso para
o que foran concibidos.
Pero non sempre fora así. Trinta anos antes, Rodrigo era un mozo
espelido que chegara a Pontevedra coma un extraterrestre en misión
exploratoria. Ata os vinte e un vivira nunha aldea cativa do interior da
provincia. Lonxe da civilización, segundo el dicía. Alí, o son dos carros de
vacas e o cheiro a esterco foran o estimulante que elevara a un nivel superior
a súa gana de partir. Previamente, a necesidade de diñeiro proxectara lonxe
os seus dous irmáns maiores: un a Bilbao e o outro a Xenebra. Rodrigo non
quería converterse no refén do espírito aldeán e cando tivo que cumprir o
servizo militar aproveitou a oportunidade para marchar sen billete de volta.
Ao rematar o ano e medio que tivo que cederlle ao estamento militar
en Pontevedra, comezou a traballar como dependente nunha das grandes
tendas de electrodomésticos que había na cidade. A mediados dos setenta,
na tenda, ampla e ben iluminada, os últimos modelos de televisores,
tocadiscos, frigoríficos e lavadoras mostrábanse como os cobizados sinais
dunha modernidade que os habitantes da provincia anhelaban saborear.
Con cada home e muller que traspasaba a porta do establecemento, Rodrigo
despregaba un sorriso amplo, un xesto acolledor e unha conversa
tranquila e sen desmaio ata que o oínte sinalaba o aparello concreto que
desexaba ver xa no seu fogar. En ocasións, el era o encargado de instalalo.
Un día tocoulle acompañar na furgoneta de reparto outro empregado.
Levaban varios electrodomésticos á casa que ía estrear nas aforas
da cidade un emigrante retornado do Brasil. Rodrigo axudou a colocar
unha lavadora, un frigorífico, un televisor de 28 polgadas e un tocadiscos.
Ocorréraselle levar un disco para probar o son facendo xirar o vinilo
sobre o prato. Era un mero xesto da súa particular actitude comercial, por
suposto. A ninguén se lle ocorrería pensar que un cliente merca un tocadiscos
se non dispón xa dalgún álbum musical co que comezar a utilizalo.
Na alegría da estrea dun conxunto de aparellos nunha casa nova, non obstante,
ese detalle pode ser asumido con naturalidade. Con naturalidade
foi asumido tamén que a filla do matrimonio de emigrantes retornados
entrase alí para ver como colocaban o tocadiscos e como aquel mozo facía
soar o disco que traía. Un tema de Pablo Milanés, Para vivir, suave e envolvente,
permitiulle a Rodrigo contemplar como se lle iluminaba a face cun
sorriso á moza de vinte anos que o contemplaba. «Que che parece, Estela?
», preguntoulle a nai á filla. A filla non dixo nada, e Rodrigo aproveitou
o seu mutismo para levar aos seus propios beizos aquel nome: «A que soa
ben, Estela?». Estela asentiu cun sorriso. Entón Rodrigo comezou a dicirlle
unhas palabras que transformaron o sorriso en riso e logo en gargallada.
A seguinte vez que a viu foi nunha das discotecas da cidade, quince
días máis tarde. O recordo daquela tarde funcionou como a referencia inicial
dunha conversa que se alongou durante horas. As horas de conversa
trouxeron conversas novas en semanas sucesivas e as semanas sucesivas
convertéronos en parella.
—Todo o que lle podo dicir é que estiveron casados trinta anos, que
tiveron dous fillos e que ela faleceu pouco antes de que a el lle dese un
infarto aquela mañá, mentres tomaba o café nesa mesa que está xunto ao
cristal —díxome o camareiro.
XOSÉ MONTEAGUDO